Το Παρατηρητήριο Δημοκρατίας έχει ιδρυθεί προκειμένου να συμβάλει στην προαγωγή και καλλιέργεια της δημοκρατικής ιδέας σε μια εποχή που ολοένα και περισσότερο η δημοκρατία ανά το παγκόσμιο απειλείται από εξωτερικούς και εσωτερικούς εχθρούς. Αποτελεί γεγονός ότι ολοένα και περισσότερο στις μέρες μας γίνεται λόγος για κρίση της δημοκρατίας. Μια απλή αναζήτηση στη Google καταδεικνύει ότι δεκάδες βιβλία έχουν εκδοθεί και εκατοντάδες άρθρα έχουν δημοσιευθεί τα τελευταία χρόνια που εμπεριέχουν τις λέξεις «κρίση» και «δημοκρατία».
Οι «δημοκρατικές μεταβάσεις» δεν είναι πλέον στην ατζέντα των διεθνών μέσων ενημέρωσης. Οι αρχικές προσδοκίες που δημιούργησε η Αραβική Άνοιξη ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία μπορούσε να επεκταθεί στο χώρο της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής δεν επαληθεύτηκαν. Η δε περίφημη «διακήρυξη» του Fukuyama περί «του τέλους της ιστορίας», μέσα στο περιβάλλον ευφορίας που είχε δημιουργηθεί στις αρχές της δεκαετίας του 1990, μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, δεν επιβεβαιώθηκε.
Δεν είναι μόνο ότι η δημοκρατία δείχνει να μην είναι τόσο ελκυστική πλέον, κι’ αυτό καταδεικνύεται από το γεγονός ότι δεν έχουμε πια αυξητική τάση ανάμεσα στις χώρες που εγκαταλείπουν αυταρχικά συστήματα για να υιοθετήσουν το φιλελεύθερο δημοκρατικό σύστημα διακυβέρνησης. Η δημοκρατία σήμερα αντιμετωπίζει πρόβλημα και εκ των ένδον. Έχει αποδειχθεί, ότι ακόμα και σε χώρες με μακρά δημοκρατική παράδοση, όπως η ΗΠΑ, η δημοκρατία μπορεί να απειληθεί, αν βρεθούν στην εξουσία ηγέτες τύπου Τραμπ.
Θα μπορούσε να λεχθεί, ότι η δημοκρατία μοιάζει σήμερα να είναι περισσότερο «ανελεύθερη» από ποτέ. Μπορεί, κατά βάση, να μην αμφισβητείται το αδιάβλητο της διαδικασίας των ελεύθερων εκλογών, όμως σε μια σειρά από χώρες, από τη Ρωσία του Πούτιν, μέχρι τη Βραζιλία του Μπολσονάρο και από την Τουρκία του Ερντογάν μέχρι την Ουγγαρία του Όρμπαν, κρίσιμα συστατικά μιας υγιούς φιλελεύθερης δημοκρατίας, όπως ο σεβασμός στη διάκριση των εξουσιών, η ελευθερία του τύπου και η λειτουργία του κράτους δικαίου τυγχάνουν αμφισβήτησης, στο ένα ή στον άλλο βαθμό.
Ακόμα όμως και σε χώρες, όπου αυτά δεν αμφισβητούνται, πλείστες δημοκρατίες αντιμετωπίζουν ένα ενδημικό πλέον πρόβλημα, που αφορά στην αποστασιοποίηση των πολιτών από τη δημοκρατική διαδικασία, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από την αποχή από τις εκλογικές διαδικασίες αλλά και μέσα από τη μειωμένη εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς δημοκρατικής αντιπροσώπευσης, όπως καταγράφεται σε σειρά ερευνών. Το φαινόμενο αυτό έχει συντείνει στην άνοδο ακραίων πολιτικών σχηματισμών τα τελευταία χρόνια καθώς επίσης και στην ανάδειξη του «αντισυστημισμού» ως πολιτικό πρότυπο.
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η σύγχρονη δημοκρατία, ωστόσο, δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν, ούτε με αντισυστημικές πολιτικές, ούτε με εργαλειοποίηση της ανασφάλειας ή της συσσωρευμένης απογοήτευσης που αισθάνονται οι πολίτες, σε μια περίοδο συνεχών και μεγάλων αλλαγών. Όπως καταδεικνύει, η διεθνής εμπειρία, ανάλογες πολιτικές δεν επιλύουν το πρόβλημα, το επιτείνουν ακόμα περισσότερο.
Οι λύσεις θα πρέπει να αναζητηθούν μέσα από την ανανέωση και εμβάθυνση της δημοκρατίας. Μέσα από τη δημιουργία προϋποθέσεων που θα ενισχύουν τη λογοδοσία και τη διαφάνεια, που θα αποτρέπουν φαινόμενα διαφθοράς και διαπλοκής και θα επαναφέρουν την εμπιστοσύνη των πολιτών στους δημοκρατικούς θεσμούς, ενθαρρύνοντας τη συμμετοχή στη δημοκρατική διαδικασία.
Στόχος του Παρατηρητηρίου Δημοκρατίας είναι να προσφέρει τη δυνατότητα μιας συστηματικής παρακολούθησης των διεθνών τάσεων και συλλογής συγκριτικών δεδομένων σε ότι αφορά στη δημοκρατία σε παγκόσμιο επίπεδο. Μεταξύ άλλων το Παρατηρητήριο, πέραν από την παράθεση σχετικών δεικτών που αξιολογούν το επίπεδο της δημοκρατίας, θα παρουσιάζει και δικούς τους συγκριτικούς πίνακες και σχεδιαγράμματα, παρέχοντας ένα χρήσιμο εργαλείο μελέτης για κάθε ενδιαφερόμενο.
Το Παρατηρητήριο θα φιλοξενεί παράλληλα κείμενα ανάλυσης ενώ φιλοδοξεί επίσης να δημιουργήσει μια «τράπεζα» άρθρων από διακεκριμένους συγγραφείς και ειδικούς στο τομέα των σπουδών δημοκρατίας, όπου θα μπορεί κανείς να εντοπίζει κάθε νέα σημαντική δημοσίευση σε επίπεδο και ακαδημαϊκό σε επίπεδο ανάλυσης.
Επιπρόσθετα, το Παρατηρητήριο έχει ως στόχο να δημιουργήσει ένα ευρετήριο με ινστιτούτα και μη κυβερνητικές οργανώσεις που ασχολούνται με θέματα δημοκρατίας καθώς και να προωθήσει συνεργασίες, μέσω του Ινστιτούτου, με ανάλογους οργανισμούς σε ευρωπαϊκό και περιφερειακό επίπεδο.
Τέλος, στο πλαίσιο του Παρατηρητήριο Δημοκρατίας εντάσσεται και η καθιέρωση του «Δείκτη Θεσμικής Εμπιστοσύνης» για την Κύπρο, που αφορά σε ερευνητικό έργο που διεξάγεται αυτή τη στιγμή από το Ινστιτούτο (για περισσότερα πατήστε εδώ).
