Σε ένα κοινωνικό πείραμα δύο παιδιά, ένα κορίτσι και ένα αγόρι προσχολικής ηλικίας καλούνται να συμμετάσχουν σε μία δραστηριότητα με οδηγία να τοποθετήσουν σε δύο διάφανα κουτιά ξεχωριστά τις μπλε από τις κόκκινες μπάλες που είναι όλες σκορπισμένες στο έδαφος όσο πιο γρήγορα μπορούν. Τα παιδιά πιάνουν αμέσως δουλειά, συνεργάζονται και σε πολύ λίγο χρόνο το πετυχαίνουν. Όταν ολοκληρώνουν την προσπάθειά τους κλείνουν τα μάτια και αναμένουν την «αμοιβή» τους. Ένας κώνος με ζαχαρωτά τοποθετείται στα χέρια του κάθε παιδιού και η χαρά τους είναι μεγάλη ώσπου παρατηρούν ότι ο κώνος του κοριτσιού έχει συγκριτικά λιγότερα ζαχαρωτά από αυτόν του αγοριού. Οι απορίες και από τα δύο παιδιά είναι πολλές εφόσον αυτονόητα θεωρούν την αμοιβή τους ως άδικη. Αυτό όμως είναι κάτι που δυστυχώς αντικατοπτρίζει την ενήλικη εργασιακή πραγματικότητα σε πολλές χώρες.

Στην Κύπρο, ο μέσος μικτός μισθός είναι για τους άντρες τα 2539€ ενώ για τις γυναίκες ο αντίστοιχος είναι 2143€ (2023). Tο χάσμα αμοιβών για την ίδια εργασία ανερχόταν το 2022 στο 15%.

Υπάρχουν ακόμη διακρίσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών; Προφανώς και υπάρχουν. Τα πιο πάνω νούμερα δεν πρέπει να τα προσεγγίζουμε ως στατικά δεδομένα αλλά οφείλουμε να δούμε τι ακριβώς υπάρχει πίσω από αυτά. Όπου και θα εντοπίσουμε τις γενεσιουργές αιτίες.

Στον ευρωπαϊκό νότο ιδιαίτερα, αγόρια και κορίτσια ξεκινούν τη ζωή τους μέσα σε κοινωνικά περιβάλλοντα όπου είναι πιο πιθανόν να υπάρχουν προκαταλήψεις και κοινωνικά στερεότυπα αναφορικά με τον ρόλο του άντρα και της γυναίκας. Είναι επίσης πιο πιθανόν το άτυπο περιβάλλον μάθησης (δηλαδή όλα όσα μας περιβάλλουν) το οποίο καλλιεργεί συνειδήσεις να προωθεί άλλα πρότυπα για τα αγόρια και άλλα για τα κορίτσια και να επιβεβαιώνει στο τέλος της ημέρας την αυτοεκπληρούμενη προφητεία πως τα κορίτσια αποφεύγουν το ρίσκο περισσότερο από ότι τα αγόρια με πιο «σίγουρες» δουλειές, πιο «καθωσπρέπει» σπουδές κλπ.

Είναι γι’ αυτό το λόγο που εδώ και μία δεκαετία η προσοχή των ευρωπαϊκών και εθνικών θεσμών έχει στραφεί σε εκστρατεία ενημέρωσης και προώθησης των μαθητριών και φοιτητριών σε θετικές επιστήμες και επιστήμες της πληροφορίας. Με τα σύγχρονα εργαλεία που σήμερα διαθέτουμε γνωρίζουμε ότι τα επαγγέλματα του μέλλοντος, αυτά με τις υψηλότερες αμοιβές θα προκύπτουν μέσα από τους κλάδους των θετικών και εφαρμοσμένων επιστημών δίχως αυτό να είναι απόλυτο.

Σε κάθε περίπτωση η προώθηση των STEM θα βοηθήσει σημαντικά αλλά δε θα επιλύσει όλα τα στερεότυπα ούτε και θα αλλάξει από μόνο του το ότι πέρα από την επιλογή καριέρας αυτό το οποίο επικρέμεται πάνω από το κεφάλι κάθε γυναίκας είναι η κομβική στιγμή που θα προχωρήσει με τη δημιουργία οικογένειας και την απόκτηση παιδιών. Όλες οι σχετικές έρευνες συμφωνούν ότι, κατά την περίοδο που ίσως να είναι η πιο παραγωγική και δημιουργική ηλικία οι γυναίκες επιλέγουν ή αναγκάζονται να πατήσουν φρένο για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις αυξημένες απαιτήσεις της ανατροφής των παιδιών τους.

Κάποιοι θα ισχυριστούν ότι αυτό είναι επιλογή τους ή ότι είναι στη φύση τους. Οπωσδήποτε η κάθε γυναίκα πρέπει να έχει το δικαίωμα να κάνει ελεύθερα τις επιλογές της δίχως να κρίνεται κοινωνικά γι’ αυτές. Έχουν όμως όντως οι γυναίκες στη χώρα μας αυτή τη δυνατότητα δίχως να πληρώσουν το τίμημα για αυτές; Υπάρχει ένα υποστηρικτικό κρατικό σύστημα για την ασφαλή φύλαξη, φροντίδα και ολιστική εκπαίδευση των παιδιών από τη βρεφική ηλικία μέχρι την ενηλικίωσή τους; Η απάντηση είναι αρνητική παρά τα βήματα που έχουν γίνει προς αυτή την κατεύθυνση κατά τα πρόσφατα χρόνια. Η ευθύνη ανατροφής και φύλαξης παραμένει ακόμη στην οικογένεια και ιδιαίτερα στις γυναίκες της οικογένειας. Μητέρες και γιαγιάδες. Η πρόσβαση σε δωρεάν και ποιοτική φροντίδα είναι εξαιρετικά περιορισμένη έως και ανύπαρκτη. Τα ωράρια των σταθμών είναι περιοριστικά. Η παραπαιδεία που ακμάζει επιβαρύνει ακόμη περισσότερο την ανάγκη για συχνές μετακινήσεις εντός της ίδιας μέρας. Η έλλειψη δημόσιων συγκοινωνιών καθιστά την ανάγκη μετακινήσεων των παιδιών μέχρι την ενηλικίωσή τους μέρος της επίπονης καθημερινότητας. Η συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών σήμερα καλούνται να είναι εργαζόμενες πλήρους απασχόλησης με παράλληλα ενισχυμένα γονεϊκά καθήκοντα ως μητέρες, δασκάλες, νοσοκόμες, φροντίστριες, μεταφορείς και άλλα τόσα. Ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς και δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα. Ο αγώνας για ίσες ευκαιρίες ανδρών και γυναικών δεν τερματίστηκε με την νομική κατοχύρωση αλλά έγινε πιο σύνθετος. Στην πορεία αυτή η πρόοδος δεν πρέπει να θεωρείται πάντοτε δεδομένη. Το πισωγύρισμα ελλοχεύει πάντοτε αν δεν υπάρξουν συνειδητοποιημένες πολιτικές αντιστάσεις. Η άνοδος του ακραίου συντηρητισμού σε χώρες της Ευρώπης και η καθημερινή εκφορά σεξιστικού λόγου από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ είναι στοιχεία που μπορούν να μας καθηλώσουν μακριά από την δημοκρατία που εδράζεται στη βασική αρχή της ισότιμης εκπροσώπησης, των ίσων δικαιωμάτων και της ενδυνάμωσης των κοινωνικών μειονοτήτων.

Η αντίληψη ορισμένων πως η ισότητα αποτελεί ένα είδος πολιτικής φιλανθρωπίας προς τις γυναίκες που επιλέγω πόση θα τους δώσω δεν έχει καμία θέση σε σύγχρονα κράτη. Τα δικαιώματα των γυναικών κατοχυρώθηκαν μέσα από διεκδικήσεις ετών, αγώνες και νομικές μάχες. Η ισότητα δεν είναι ελεημοσύνη προς το «αδύνατο» ή το «ωραίο» φύλο αλλά είναι δείκτης ποιότητας της δημοκρατίας. Οι κοινωνίες που πετυχαίνουν υψηλές επιδόσεις σε αυτό έχουν πιο ανθεκτικές οικονομίες, πιο συνεκτικές κοινωνίες και πιο ψηλό βιοτικό επίπεδο ζωής. Η ισότητα και η μάχη για την επίτευξή της πρέπει να είναι η συνειδητή επιλογή όλων μας, γυναικών και ανδρών. Επειδή, ωφελεί όλους μας!

Της Ξένιας Κωνσταντίνου Μέλος Διοικητικού Συμβουλίου Ινστιτούτου Μελετών Πολιτικής και Δημοκρατίας

Πηγή: Καθημερινή (Κύπρου)