1Πώς εκλαμβάνεται η ενεργειακή ασφάλεια βάσει των παραδοσιακών αντιλήψεων;
Βάσει των παραδοσιακών αντιλήψεων, η ενεργειακή ασφάλεια αφορά την ικανότητα των κρατών να διατηρήσουν απρόσκοπτη την προσφορά ενέργειας σε προσιτές και κατά το δυνατόν σταθερές τιμές.2Τι αφορά η ενεργειακή ασφάλεια πέρα από την παραδοσιακή αντίληψη;
4 θεμελιώδη στοιχεία:
- Διαθεσιμότητα ενεργειακών πόρων
- Προσβασιμότητα
- Αποδοχή συναφών περιβαλλοντικών επιπτώσεων
- Προσιτές επενδύσεις...
3Πως προσεγγίζεται από την ΕΕ;
Μέσω του νέου EU Energy Security and Solidarity Action Plan:
- Ανάγκες υποδομής
- Διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού
- Εξωτερικές ενεργειακές σχέσεις
- Αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου
- Μηχανισμοί αντιμετώπισης κρίσεων
- Ενεργειακή απόδοση/αποτελεσματικότητα
- Καλύτερη χρήση των ενεργειακών πόρων της Ένωσης
Το REPowerEU, η νέα πολιτική της ΕΕ, στρέφεται κατά της εξάρτησης από τη Ρωσία και επανατοποθετεί την ενεργειακή ασφάλεια όσον αφορά την απόδοση και τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ).
- Συγχρόνως, υπάρχει γενικά μία τάση αποδέσμευσης από τη Ρωσία, κάτι το οποίο πλέον γίνεται εμφανές.
4Ποιες τάσεις χαρακτηρίζουν την πολιτική της ΕΕ για την ενέργεια και την κλιματική αλλαγή;
Η εννοιολογική χρήση της ενεργειακής ασφάλειας στο πλαίσιο της ενεργειακής και κλιματικής πολιτικής της ΕΕ χαρακτηρίζεται από 3 τάσεις: 1. Επίμονη έμφαση στην παραδοσιακή αντίληψη/σύλληψη της έννοιας της ενεργειακής ασφάλειας, ως ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού τη διατήρηση προσιτών τιμών και τον μετριασμό των σχετικών κινδύνων
2. Καθιέρωση μιας διευρυμένης αντίληψης της ενεργειακής ασφάλειας που ενσωματώνει επιπρόσθετους πυλώνες της ενεργειακής και κλιματικής πολιτικής με στόχο την επίτευξη της ενεργειακής ασφάλειας σε συμφωνία με τους ολοένα πιο φιλόδοξους στόχους αναφορικά με το κλίμα
3. Η ενεργειακή ασφάλεια παραμένει μία πολύπλευρη έννοια της οποίας το περιεχόμενο έχει διευρυνθεί από μία περιορισμένη προοπτική της προσφοράς και των προσιτών τιμών σε πλήθος χαρακτηριστικών που ενσωματώνουν αρχές της ευρύτερης έννοιας/πλαισίου της βιωσιμότητας. Το παρόν αντανακλάται στην ενεργειακή και κλιματική νομοθεσία και πολιτική της ΕΕ τόσο αναφορικά με τους γενικούς στόχους πολιτικής όσο και σε σχέση με την ενεργειακή ασφάλεια
5Πως εξελίσσεται η έννοια της ενεργειακής ασφάλειας;
Διευρυμένη αντίληψη της ενεργειακής ασφάλειας, εφόσον αυτή πρέπει να αφορά και τις οικονομικές, τεχνολογικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικοοικονομικές διαστάσεις. Αυτή η διευρυμένη αντίληψη της ενεργειακής ασφάλειας συμβάλει στην άμβλυνση των κινδύνων που αφορούν την ενεργειακή ανασφάλεια. Ειδικότερα, καθιερώνονται εναλλακτικά μέσα επίτευξης της ενεργειακής ασφάλειας, ενώ μειώνεται η πιθανότητα έναρξης μίας νέας (ενεργειακής) κρίσης που σχετίζεται με την έκθεση στις πιέσεις που αφορούν εξωτερικές γεωπολιτικές και οικονομικές σχέσεις στο διεθνές σύστημα.
Ενεργειακή ασφάλεια ως μία έννοια που μπορεί να οριστεί δύσκολα και συχνά δημιουργείται σύγχυση ως προς το ακριβές περιεχόμενό της η οποία (σύγχυση) αντανακλάται και στις υιοθετούμενες ενεργειακές πολιτικές. Εντούτοις, φαίνεται να υπάρχει συμφωνία ως προς το γεγονός ότι η ενεργειακή ασφάλεια σχετίζεται με απειλές και κινδύνους που είτε προκαλούνται από την αλυσίδα εφοδιασμού ενέργειας είτε έχουν αντίκτυπο σε αυτή.
Αυτοί οι κίνδυνοι μπορεί να αφορούν γραμμές μεταφοράς, σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά και διακυμάνσεις της ζήτησης, παρακράτηση προμηθειών, σαμποτάζ, τρομοκρατία, πολιτική αστάθεια και γεωπολιτικούς κινδύνους, όπως πόλεμοι και εμπάργκο εξαγωγών. Επίσης, μπορεί να σχετίζονται με διλήμματα αναφορικά με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα αποθέματα ορυκτών καυσίμων και τις φυσικές καταστροφές.
6Πώς μπορεί να προκύψει η ενεργειακή ανασφάλεια;
Η ενεργειακή ανασφάλεια μπορεί να προκύπτει είτε εξαιτίας της διακοπής της παροχής ενέργειας είτε λόγω των ξαφνικών διακυμάνσεων των τιμών που μπορεί να καταστήσουν την προσφορά ενέργειας μη προσιτή. Η ενεργειακή ανασφάλεια μπορεί να σημειωθεί ανά πάσα στιγμή και να εξελιχθεί από δευτερευούσης σημασίας σε υπαρξιακή απειλή. Το παρόν, μπορεί να προκύψει ως αποτέλεσμα –πέραν των οικονομικών θεωρήσεων- πολιτικών και στρατιωτικών παραγόντων που σχετίζονται με την ενέργεια.
Επίσης, η ενεργειακή ανασφάλεια είναι ιδιαιτέρως σημαντική –και μοναδική- εξαιτίας των σοβαρών επιπτώσεων που μπορεί να έχει/συνεπάγεται για τη λειτουργία ενός κράτους.
7Ποιες προκλήσεις είναι που δυσχεραίνουν την επίτευξη των στόχων της ενεργειακής ασφάλειας;
Strategic Energy Review on an energy policy for Europe: 4 πυλώνες ενεργειακής ανασφάλειας:
- Ευπάθεια αφορούσα τις εισαγωγές, ελλείψεις εφοδιασμού, πιθανές ενεργειακές κρίσεις και αβεβαιότητα όσον αφορά τη μελλοντική προσφορά.
- Επίσης, θα πρέπει να σημειωθεί ότι ως αναταράξεις θεωρούνται «αλληλεπιδράσεις γεγονότων ή απαιτήσεων που είναι εξαιρετικά μεταβλητές, ασυνεπείς, απροσδόκητες ή απρόβλεπτες» (Ansell et al.)
- Οι αναταράξεις μπορεί να σχετίζονται με την ενεργειακή ανασφάλεια και κατ’ επέκταση την πιθανότητα έναρξης μίας νέας κρίσης.
- 2 μεγάλες (και πιθανώς αντικρουόμενες εξελίξεις που επηρεάζουν την περιοχή της Κύπρου συγκεκριμένα, είναι η κατασκευή του Αγωγού East Med και η Συμφωνία της 22ας Ιουνίου και η (πιθανή) έλευση του LNG. Να σημειωθεί επίσης, ότι η μετακίνηση της παγκόσμιας αγοράς προς το LNG, συνεπάγεται πολλά πιθανά οφέλη.
8Μπορεί να επιτευχθεί ο στόχος της ενεργειακής ασφάλειας μέσω της εκμετάλλευσης της Ανατολικής Μεσογείου;
Μέσω της εκμετάλλευσης της Ανατολικής Μεσογείου, μπορεί να επιτευχθεί η ενεργειακή ασφάλεια σε ένα σημαντικό ποσοστό της τάξεως του 6-10%.
9Επαρκούν οι ΑΠΕ για να γίνει η ΕΕ πιο ανταγωνιστική;
Όχι, η ανταγωνιστικότητα της ΕΕ δεν μπορεί να επιτευχθεί στον απόλυτο βαθμό μόνο μέσω των ΑΠΕ, λόγω της ύπαρξης πολυάριθμων προβλημάτων, όπως για παράδειγμα ο πληθωρισμός και η ενεργειακή φτώχεια. Αντιθέτως, η ΕΕ θα χρειαστεί νέες επενδύσεις προκειμένου να επιτευχθούν στόχοι όπως η ενεργειακή μετάβαση.10Είναι δυνατή η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών στην Κύπρο μέσω της αιολικής ενέργειας;
Όχι, γιατί δεν υπάρχει η απαραίτητη ταχύτητα του ανέμου προκειμένου να καλυφθούν οι ενεργειακές ανάγκες μέσω της αιολικής ενέργειας. Ωστόσο, μπορούν να καλυφθούν οι ενεργειακές ανάγκες της Κύπρου μέσω των φωτοβολταϊκών. 11Πηγές
-Ang, B. W., Choong, W. L., & Ng, T. S. (2015). Energy security: Definitions, dimensions and indexes. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 42, 1077–1093. https://doi.org/10.1016/j.rser.2014.10.064
-Ansell, C., Trondal, J., & Øgård, M. (2016). Turbulent governance. In C. Ansell, J. Trondal, & M. Øgård (Eds.), Governance in turbulent times (pp. 1–26). Oxford University Press.
-Chester, L. (2010). Conceptualising energy security and making explicit its polysemic nature. Energy Policy, 38(2), 887–895. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2009.10.039
-Christou, O. (2021). Energy Security in Turbulent Times Towards the European Green Deal. Politics and Governance (ISSN: 2183–2463), Volume 9, Issue 3, Pages 360–369. https://doi.org/10.17645/pag.v9i3.4336
-European Commission. (2008b). An EU energy security and solidarity action plan (COM(2008) 781).
-Winzer, C. (2012). Conceptualizing energy security. Policy, 46, 36–48. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2012.02.067
-Ansell, C., Trondal, J., & Øgård, M. (2016). Turbulent governance. In C. Ansell, J. Trondal, & M. Øgård (Eds.), Governance in turbulent times (pp. 1–26). Oxford University Press.
-Chester, L. (2010). Conceptualising energy security and making explicit its polysemic nature. Energy Policy, 38(2), 887–895. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2009.10.039
-Christou, O. (2021). Energy Security in Turbulent Times Towards the European Green Deal. Politics and Governance (ISSN: 2183–2463), Volume 9, Issue 3, Pages 360–369. https://doi.org/10.17645/pag.v9i3.4336
-European Commission. (2008b). An EU energy security and solidarity action plan (COM(2008) 781).
-Winzer, C. (2012). Conceptualizing energy security. Policy, 46, 36–48. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2012.02.067
