Σε μια σημαντική εκλογική χρονιά, όπου περίπου ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός θα πάει στις κάλπες, οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (RSF) προειδοποιούν ότι η πολιτική πίεση απειλεί ολοένα και περισσότερο τη δημοσιογραφία και το δικαίωμα του κοινού να γνωρίζει. Στην έκθεσή της για την Παγκόσμια Ελευθερία του Τύπου για το 2024, η RSF διαπιστώνει ότι ο πολιτικός δείκτης, ένας από τους πέντε μετρικούς παράγοντες που χρησιμοποιήθηκαν για την κατάρτιση του δείκτη, έχει υποχωρήσει περισσότερο, μια μέση πτώση 7,6 μονάδων σε όλο τον κόσμο. Συνολικά, ο Παγκόσμιος Δείκτης Ελευθερίας του Τύπου της RSF βαθμολόγησε τις συνθήκες για την άσκηση της δημοσιογραφίας ως ικανοποιητικές μόνο στο ένα τέταρτο των 180 χωρών που κατατάσσονται σε όλο τον κόσμο. 

«Τα κράτη και άλλοι πολιτικοί παράγοντες διαδραματίζουν μειούμενο ρόλο στην προστασία της ελευθερίας του Τύπου», προειδοποιεί η διευθύντρια σύνταξης του RSF, Anne Bocandé. «Αυτή η αποδυνάμωση μερικές φορές συμβαδίζει με πιο εχθρικές ενέργειες που υπονομεύουν τον ρόλο των δημοσιογράφων ή ακόμη και εργαλειοποιούν τα μέσα ενημέρωσης μέσω εκστρατειών παρενόχλησης ή παραπληροφόρησης. Η δημοσιογραφία είναι αντάξια αυτού του ονόματος, αντίθετα, απαραίτητη προϋπόθεση για κάθε δημοκρατικό σύστημα και άσκηση πολιτικών ελευθεριών».   

Πουθενά η απειλή για τον Τύπο δεν είναι πιο εμφανής και υπαρξιακή όσο στη Γάζα. Ο συνεχής βομβαρδισμός και η στρατιωτική κατοχή του εδάφους από το Ισραήλ ως απάντηση στις επιθέσεις της Χαμάς της 7ης Οκτωβρίου είχε ως αποτέλεσμα έναν άνευ προηγουμένου αριθμό νεκρών, με σχεδόν 100 μέλη των ΜΜΕ -σχεδόν όλοι Παλαιστίνιοι- να σκοτώθηκαν τους τελευταίους έξι μήνες. 

 

Εκλογές στο επίκεντρο  

Με το 2024 να διαμορφώνεται ίσως ως η μεγαλύτερη εκλογική χρονιά στην παγκόσμια ιστορία, ο Δείκτης του RSF υπογραμμίζει την δυσοίωνη τάση δημοκρατικά εκλεγμένων πολιτικών που καταφεύγουν σε αυταρχικές καταστολές και υποχωρήσεις της ελευθερίας του Τύπου. Ένα συγκεκριμένο παράδειγμα που αναφέρθηκε ήταν η περίπτωση του νέου  προέδρου της Αργεντινής, Javier Milei, του οποίου ο ανοιχτός ανταγωνισμός έναντι των δημοσιογράφων και το κλείσιμο του μεγαλύτερου πρακτορείου ειδήσεων της χώρας προκάλεσε την πτώση της κατάταξης της χώρας του κατά 26 θέσεις  (από την 40η στην 66η) στον δείκτη τον περασμένο χρόνο. 

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, προχωρώντας σε σημαντικές εκλογές αργότερα μέσα στο έτος, είδαν την κατάταξή τους να πέφτει 10 θέσεις στην 55η, καθώς συνεχίζονται τα μεγάλα διαρθρωτικά εμπόδια στην ελευθερία του Τύπου - αν και η προοπτική του νομοθετικού τους σώματος να εγκρίνει έναν ομοσπονδιακό νόμο για την ασπίδα των μέσων ενημέρωσης προσφέρει θετική προοπτική. Το Μεξικό (121η) θα πραγματοποιήσει επίσης σημαντικές προεδρικές εκλογές το 2024 και παραμένει μια από τις πιο επικίνδυνες χώρες για την ασφάλεια των δημοσιογράφων. 

Οι πρόσφατες εκλογές σε αφρικανικά έθνη όπως η Νιγηρία (112η) και η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (123η) έχουν επίσης χαρακτηριστεί από βία κατά των δημοσιογράφων. Στην Τουρκία, η επανεκλογή του Προέδρου Ρετζέπ Τέιγιπ Ερντογάν φαίνεται να παρατείνει μια σκοτεινή περίοδο για τον Τύπο (158η). Ως μέρος μιας ευρύτερης εθνικής τάσης κατευνασμού και σύλληψης των μέσων ενημέρωσης, ο κοινοβουλευτικός συνασπισμός της πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι στην Ιταλία (46η) ξεκίνησε μια προσπάθεια να καταλάβει τον έλεγχο του δεύτερου μεγαλύτερου πρακτορείου ειδήσεων της χώρας.  

 

 

Η λογοκρισία των μέσων ενημέρωσης μεγαλώνει και τα νέα έθνη διεκδικούν τον τίτλο του χειρότερου  

Στη Ρωσία (162η), η οποία άρχισε να μπλοκάρει τον ιστότοπο της RSF τις εβδομάδες πριν από τη φετινή δημοσίευση του Παγκόσμιου Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου, η λογοκρισία των μέσων ενημέρωσης παραμένει ιδιαίτερα επαχθής. Η επιρροή της Ρωσίας λειτουργεί επίσης ως κύριος δείκτης για μια ευρύτερη διάβρωση της ελευθερίας του Τύπου σε ολόκληρη την περιοχή, καθώς η Λευκορωσία, η Γεωργία, η Δημοκρατία της Κιργιζίας και το Αζερμπαϊτζάν έχουν δει όλες τις κατατάξεις τους να πέφτουν το περασμένο έτος, καθώς ορισμένες από τις ίδιες τακτικές καταπίεσης, όπως τους νόμους για τους «ξένους πράκτορες» οι οποίοι έχουν εξαπλωθεί. Η Ουκρανία (61η), που εξακολουθεί να δέχεται επίθεση από τη Ρωσία, ανέβηκε 18 θέσεις από την κατάταξη του 2023, αλλά συνεχίζει να υποφέρει από τον κίνδυνο φυσικής ασφάλειας της εισβολής καθώς και από την κατασκοπεία των μέσων ενημέρωσης και την έλλειψη διαφάνειας από την ουκρανική κυβέρνηση.   

Ενώ οι αιώνιοι αντίπαλοι της ελευθερίας του Τύπου όπως η Κίνα (172η), το Βιετνάμ (174η), το Ιράν (176η) και η Βόρεια Κορέα (177η) δεν παρουσίασαν αξιοσημείωτη βελτίωση το περασμένο έτος, δεν παρουσιάζονται πλέον ως οι χειρότερες στον κόσμο. Την αρνητική πρωτιά περνούν τρεις χώρες που πέρασαν ή περνούν ένοπλες συγκρούσεις.  Το 2024, η τριάδα Αφγανιστάν (178η), Συρία (179η) και Ερυθραία (180η) έπεσαν στον πάτο της λίστας. Η Υεμένη (154η) και η Παλαιστίνη (157η), επίσης εν μέσω πολέμου, συνέχισαν να βιώνουν πολύ δύσκολες συνθήκες για τον Τύπο. 

Όπως αποδεικνύεται από τις επιμέρους χώρες που αποτελούν τις χαμηλότερες βαθμολογίες του Δείκτη ως «δύσκολο» ή «πολύ σοβαρό», οι περιοχές Ασίας-Ειρηνικού και Μαγκρέμπ -Μέσης Ανατολής συνεχίζουν να έχουν το φτωχότερο περιβάλλον ελευθερίας του Τύπου στον κόσμο. Στις πρώτες, σχεδόν τα δύο τρίτα των χωρών αξιολογούνται ως «δύσκολες» ή «πολύ σοβαρές» καταστάσεις, ενώ στις δεύτερες, το ποσοστό είναι ανησυχητικό στο 95%. 

  

Λίγα φωτεινά σημεία   

«Οι χώρες όπου η ελευθερία του Τύπου είναι «καλή» βρίσκονται όλες στην Ευρώπη, και πιο συγκεκριμένα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία έχει υιοθετήσει τον πρώτο της νόμο για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης (EMFA)», σημειώνει η Έκθεση. Η Νορβηγία κατατάσσεται πρώτη στον κόσμο για άλλη μια φορά, με επτά από τις ίδιες οκτώ χώρες της ΕΕ από το 2023 στην κορυφαία κατηγορία. Η Πορτογαλία (7η) ανέβηκε σε μια «καλή» κατάταξη φέτος, ενώ η Λιθουανία (13η) έπεσε έξι θέσεις από πέρυσι σε «ικανοποιητική» βαθμολογία. Αυτό συνεχίζει ένα σερί όπου η Ευρώπη είναι η μόνη περιοχή με έθνη που διαθέτουν το κορυφαίο περιβάλλον ελευθερίας του Τύπου. Ο Καναδάς (14ος) είναι η χώρα με την υψηλότερη βαθμολογία από την Αμερική, με τη Νέα Ζηλανδία (19η) στην κορυφή της Ασίας-Ειρηνικού και τη Μαυριτανία (33η) να κατατάσσεται υψηλότερα στην Αφρική. 

 

Πηγή: Global Investigative Journalism Network (ΕΝ)  

 

*Το πιο πάνω κείμενο αποτελεί μετάφραση που έγινε από την ομάδα του Ινστιτούτου Μελετών Πολιτικής και Δημοκρατίας (3 Ιουνίου 2024)  

 

Σημειώνεται ότι η Κύπρος κατατάσσεται στη 65η θέση της γενικής κατάταξης στη σχετική λίστα. Μαζί με την Ουγγαρία (67η), τη Μάλτα (73η), και την Ελλάδα (88η) βρίσκονται στις 4 τελευταίες θέσεις του συνόλου των 27 κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης 

 

* Δείτε αυτούσιο το άρθρο του GIJN Staff «2024 World Press Freedom Index: Political Pressure Threatens Journalism in a Key Election Year», 06 May, 2024, Global Investigative Journalism Network