Ανάλυση: Το αμυντικό σύμφωνο ορόσημο μεταξύ Τουρκίας-Σομαλίας υπογράφηκε λίγες εβδομάδες μετά την αμφιλεγόμενη συμφωνία της Αιθιοπίας και της Σομαλιλάνδης στην Ερυθρά Θάλασσα.
Στις 21 Φεβρουαρίου η κυβέρνηση της Σομαλίας επικύρωσε ένα αμυντικό σύμφωνο ορόσημο που υπέγραψε το Μογκαντίσου (πρωτεύουσα της Σομαλίας) με την Τουρκία νωρίτερα μέσα στον μήνα.
Η συμφωνία ήταν το αποκορύφωμα της μακροχρόνιας συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών, μέσω της οποίας η Σομαλία έχει γίνει βασικός αγωγός τουρκικής επιρροής στο Κέρας της Αφρικής.
Η περιοχή έχει γίνει τους τελευταίους μήνες το πεδίο γεωπολιτικών εντάσεων και εντάσεων ασφαλείας που οι παρατηρητές προειδοποιούν ότι βρίσκονται στα πρόθυρα της έκρηξης.
Οικονομικό αμυντικό σύμφωνο
Αν και το κείμενο της Συμφωνίας Πλαισίου για την Άμυνα και την Οικονομική Συνεργασία δεν έχει ακόμη δημοσιευτεί επίσημα, πολλές πηγές αναφέρουν ότι περιλαμβάνει την εκπαίδευση και τον εξοπλισμό των ναυτικών δυνάμεων και την ανάπτυξη των δυνατοτήτων της Σομαλίας.
Η συμφωνία φέρεται επίσης να δίνει στην Άγκυρα την εξουσία να εγγυηθεί την προστασία της ακτογραμμής των 3.333 χιλιομέτρων της Σομαλίας και των θαλάσσιων συνόρων της από οποιαδήποτε απειλή.
Η 10ετής συμφωνία ορίζει επίσης ότι η Τουρκία θα βοηθήσει τη Σομαλία να επωφεληθεί από τους θαλάσσιους πόρους της.
«Η συμφωνία ήταν το αποκορύφωμα της μακροχρόνιας συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών μέσω της οποίας η Σομαλία έχει γίνει βασικός αγωγός τουρκικής επιρροής στο Κέρας της Αφρικής».
Σε αντάλλαγμα, η Άγκυρα θα λάβει το 30% των εσόδων από την αποκλειστική οικονομική ζώνη της Σομαλίας και η συμφωνία αναμένεται να ανοίξει το δρόμο για τις τουρκικές εταιρείες να επενδύσουν σε τομείς όπως η εξερεύνηση φυσικού αερίου και πετρελαίου και ο τουρισμός.
Ο Tunç Demirtaş, Επίκουρος Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο της Μερσίνης, δήλωσε στο The New Arab ότι τα στοιχεία ασφάλειας της συμφωνίας θα βοηθήσουν στην οικονομική ανάπτυξη της Σομαλίας.
Ένα πεδίο περιλαμβάνει την παράνομη και παράτυπη αλιεία στα ανοικτά των ακτών, καθώς και την πειρατεία, η οποία κοστίζει στη σομαλική οικονομία τουλάχιστον 500 εκατομμύρια δολάρια ετησίως.
Ο Ντεμιρτάς εξήγησε στο TNA ότι οι ναυτικές δυνάμεις και η ακτοφυλακή της Σομαλίας, τις οποίες θα υποστηρίξει η Τουρκία, θα έχουν την ικανότητα να είναι αποτρεπτικές κατά της ασφάλειας και των οικονομικών απειλών στη Σομαλία.
Μια πολυδιάστατη τουρκική παρουσία
Μετά την επικύρωση της συμφωνίας, ο πρόεδρος της Σομαλίας, Hassan Sheikh Mohamud, δήλωσε ότι η Τουρκία είναι «η μόνη χώρα που έχει εκφράσει την προθυμία της να βοηθήσει τη Σομαλία να προστατεύσει τα χωρικά της ύδατα, να εκμεταλλευτεί τους πόρους της και να αποκαταστήσει το σομαλικό ναυτικό».
Ο Άνταμ Χουσεΐν, ανώτερος πολιτικός σύμβουλος στο Υπουργείο Εσωτερικών της Σομαλίας, είπε στο TNA ότι τα κίνητρα της Σομαλίας για τη συμφωνία σχετίζονται με την αποδεδειγμένη ικανότητα της Τουρκίας να εφαρμόσει τις δεσμεύσεις της και τη στενή της σχέση με το Μογκαντίσου, με την οποία η Άγκυρα είναι «σοβαρή για τη συνεργασία της».
Η ιστορική επίσκεψη στη Σομαλία του τότε Πρωθυπουργού της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν το 2011 ήταν ο ακρογωνιαίος λίθος στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, οι οποίες έκτοτε είχαν σταθερή ανάπτυξη και με την Άγκυρα να γίνεται ένας απαραίτητος εταίρος.
Σύμφωνα με το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών , η Άγκυρα έχει παράσχει περισσότερα από 1 δισεκατομμύριο δολάρια σε βοήθεια στη Σομαλία από το 2011 για διάφορα έργα στους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης, των δημοτικών υπηρεσιών και των έργων υποδομής.
Τουρκικές εταιρείες δραστηριοποιούνται επίσης στη Σομαλία και διαχειρίζονται το λιμάνι και το διεθνές αεροδρόμιο της σομαλικής πρωτεύουσας.
Στον τομέα της ασφάλειας, το Μογκαντίσου φιλοξενεί τη μεγαλύτερη τουρκική στρατιωτική βάση στο εξωτερικό, η οποία σχηματίζει ένα συγκρότημα που περιλαμβάνει μια στρατιωτική βάση και ένα στρατιωτικό κολέγιο για την εκπαίδευση Σομαλών στρατιωτών, με πάνω από 10.000 στρατιώτες να έχουν αποφοιτήσει από το άνοιγμά της το 2007.
«Η υπογραφή της συμφωνίας Τουρκίας-Σομαλίας ήρθε πέντε εβδομάδες μετά την ανακοίνωση ενός μνημονίου κατανόησης μεταξύ Αιθιοπίας και Σομαλιλάνδης»
Ένα ασταθές γεωπολιτικό πλαίσιο
Τους τελευταίους μήνες, το Κέρας της Αφρικής και η νότια περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας έχουν γίνει το πεδίο μιας σειράς εντάσεων που οδήγησαν σε διεθνή ανησυχία ότι η κατάσταση εκεί θα μπορούσε να ξεφύγει από τον έλεγχο.
Η υπογραφή της συμφωνίας Τουρκίας-Σομαλίας ήρθε πέντε εβδομάδες μετά την ανακοίνωση ενός μνημονίου κατανόησης μεταξύ Αιθιοπίας και Σομαλιλάνδης , το οποίο θα δώσει στην Αιθιοπία πρόσβαση στην Ερυθρά Θάλασσα με αντάλλαγμα την αναγνώριση της αυτοανακηρυχθείσας δημοκρατίας από την Αιθιοπία.
Το μνημόνιο πυροδότησε εκτεταμένη οργή στο Μογκαντίσου (Πρωτεύουσα της Σομαλίας), το οποίο το θεώρησε παραβίαση της κυριαρχίας του και οδήγησε σε μια διπλωματική εκστρατεία για να αποτρέψει την επισημοποίησή του και την έναρξη ισχύος του.
Οι σχέσεις μεταξύ της Ασμάρα (πρωτεύουσα της Ερυθραίας) και της Αντίς Αμπέμπα (πρωτεύουσα της Αιθιοπίας) είναι τώρα στο χειρότερο σημείο από το 2018, καθώς οι διεκδικήσεις της Αιθιοπίας για ένα κυρίαρχο λιμάνι στην Ερυθρά Θάλασσα οδήγησαν την Ερυθραία να κινητοποιήσει τις δυνάμεις της στο νότιο μέτωπο υπό τον φόβο μιας πιθανής εισβολής της Αιθιοπίας.
Όλα αυτά λαμβάνουν χώρα στο πλαίσιο του πολέμου του Ισραήλ στη Γάζα και των Χούθι που στοχεύουν εμπορικά πλοία στο στενό Μπαμπ ελ-Μαντέμπ.
Οι ΗΠΑ και η Βρετανία εξαπέλυσαν στρατιωτικά πλήγματα στην Υεμένη ως απάντηση, αυξάνοντας δραματικά το επίπεδο της έντασης στην περιοχή.
Πιθανές επιπτώσεις
Γεωπολιτικά, ο Tunç Demirtaş πιστεύει ότι η συμφωνία Σομαλίας-Τουρκίας δεν μπορεί να διαχωριστεί από μια παρόμοια συμφωνία που υπεγράφη με το Τζιμπουτί τον περασμένο μήνα, η οποία περιλάμβανε συνεργασία στον τομέα της στρατιωτικής εκπαίδευσης, και στρατιωτική και οικονομική συνεργασία.
Η πιθανότητα η Τουρκία να γίνει ενεργός παράγοντας ασφάλειας στον Κόλπο του Άντεν δεν είναι μόνο πηγή ανησυχίας για διάφορους περιφερειακούς παράγοντες, αλλά είναι επίσης πιθανό να θεωρηθεί απειλή και κίνδυνος, πρόσθεσε ο Ντεμιρτάς.
Πολλοί παρατηρητές πιστεύουν ότι η στρατιωτική συνεργασία και η συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας σε αυτές τις συμφωνίες θα αυξήσει την επιρροή της Τουρκίας σε πλωτές οδούς που είναι εξαιρετικά ευαίσθητες στο διεθνές εμπόριο.
Ο Σομαλός πολιτικός αναλυτής Mahmoud Farah πιστεύει ότι ορισμένες χώρες βλέπουν τον τουρκικό ρόλο στη Σομαλία με καχυποψία.
Εξήγησε ότι η Σομαλία έχει μετατραπεί σε αρένα έντονου ανταγωνισμού μεταξύ της Άγκυρας και του Άμπου Ντάμπι την τελευταία δεκαετία, καθώς τα ΗΑΕ έχουν μεγάλη επιρροή στην πολιτεία της Σομαλιλάνδης.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι το Άμπου Ντάμπι υποστηρίζει επίσης το μνημόνιο κατανόησης που συνήψε η Σομαλιλάνδη με την Αιθιοπία, μια χώρα όπου τα ΗΑΕ έχουν μεγάλες οικονομικές και πολιτικές επενδύσεις.
«Η Σομαλία έχει μετατραπεί σε αρένα έντονου ανταγωνισμού μεταξύ Άγκυρας και Άμπου Ντάμπι την τελευταία δεκαετία»
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Farah πιστεύει ότι η αμυντική συμφωνία Τουρκίας-Σομαλίας θα ενισχύσει το χέρι του Μογκαντίσου στη διαμάχη του με την Αντίς Αμπέμπα.
Η Άγκυρα και η Αντίς Αμπέμπα εξακολουθούν να διατηρούν ισχυρές σχέσεις, ωστόσο, σύμφωνα με τον Ντεμιρτάς, εξηγώντας ότι η Τουρκία έχει τον δεύτερο υψηλότερο αριθμό επενδύσεων στην Αιθιοπία μετά την Κίνα.
Ως αποτέλεσμα, η συμφωνία με τη Σομαλία δεν θα πρέπει απαραίτητα να θεωρείται ως άμεση απάντηση στο ΜΣ Αιθιοπίας-Σομαλιλάνδης, πρόσθεσε.
Ο Abdolgader Mohamed Ali είναι Ερυθραίος δημοσιογράφος και ερευνητής στις Αφρικανικές Υποθέσεις.
Πηγή: The New Arab (ΕΝ)
*Το πιο πάνω κείμενο αποτελεί μετάφραση που έγινε από την ομάδα του Ινστιτούτου Μελετών Πολιτικής και Δημοκρατίας (14 Μαρτίου 2024)
* Δείτε αυτούσιο το άρθρο του Abdolgader Mohamed Ali «Will the Turkey-Somalia defence deal fuel Red Sea tensions?», 05 March, 2024, The New Arab
